Trump ve Musk’ın hedefindeki USAID nedir?

ABD’de Donald Trump yönetimi, ABD’nin uluslararası yardım kuruluşu ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı’nın (USAID), işgücünü azaltacak ve harcamalarını Trump’ın öncelikleriyle uyumlu hale getirecek büyük bir yenilemeyle Dışişleri Bakanlığı bünyesinde birleştirme planlarını doğruladı.

Dışişleri Bakanı Marco Rubio, kendisini USAID’in geçici yöneticisi ilan etti ve çalışanların, kurumun Washington DC’deki merkezine girişleri engellendi, diğerleri ise görevden uzaklaştırıldı.

Trump, USAID’in “bir grup radikal deli tarafından yönetildiğini ve onları dışarı çıkarıyoruz” derken, Musk herhangi bir kanıt sunmadan “bir suç örgütü” olarak nitelendirdi ve “ölme zamanının geldiğini” söyledi.

USAID NEDİR VE NASIL FİNANSE EDİLİYOR?

USAID, 1961 yılında Demokrat başkan John F. Kennedy tarafından Soğuk Savaş’ın en yoğun olduğu dönemde, Sovyet etkisine karşı ABD dış politikasının temel platformlarından biri olan dış yardımın daha iyi koordine edilmesi amacıyla kuruldu.

Şu anda ABD dış yardımlarının yaklaşık yüzde 60’ını yönetiyor ve 2023 yılında 43.79 milyar dolar dağıttı. Kongre Araştırma Servisi’nin (CRS) bu ayki raporuna göre, yaklaşık üçte ikisi denizaşırı ülkelerde görev yapan 10 bin kişilik işgücü yaklaşık 130 ülkeye yardım etti. USAID, yönetimin talepleri doğrultusunda Kongre tarafından finanse edilmektedir.

CRS, USAID’in “stratejik açıdan önemli ülkelere ve çatışma halindeki ülkelere yardım ettiğini; ABD’nin yoksulluğu, hastalıkları ve insani ihtiyaçları hafifletme çabalarına öncülük ettiğini ve gelişmekte olan ülkelerin ekonomik büyümesini destekleyerek ve ülkelerin dünya ticaretine katılma kapasitelerini geliştirerek ABD’nin ticari çıkarlarına yardımcı olduğunu” belirtti.

2023’te USAID’den en çok yardım alan ülkeler Ukrayna, Etiyopya, Ürdün, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Somali, Yemen, Afganistan, Nijerya, Güney Sudan ve Suriye oldu.

DIŞ YARDIMLAR İÇİN NE KADAR HARCANIYOR?

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün rakamlarına göre, ABD diğer tüm ülkelerden daha fazla resmi devlet yardımı verirken, milli gelirin yüzdesi olarak yaptığı katkı 2020’de zengin ülkeler listesinin en sonunda yer alıyor.

2023 yılında Norveç gayrisafi milli gelirin %1.09’u ile listenin başında yer alırken, ABD %0.24 ile Slovenya, Çek Cumhuriyeti ve İspanya’nın gerisinde kaldı.

Brookings Enstitüsü’nün Eylül ayında yayınladığı bir rapora göre, son yıllarda ABD’nin yardım harcamaları gayri safi yurtiçi hasılanın yaklaşık %0.33’üne denk gelmektedir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’yı yeniden inşa etmek için Marshall Planı programı ile 1950’lerde GSYİH’nın %3’üne ulaşmıştır. Soğuk Savaş döneminde ise %1 ile %0.5’in biraz altında bir oran arasında değişti.

Bununla birlikte, 2023 mali yılında ABD bir bütün olarak dünya çapında toplam 72 milyar dolar yardımda bulundu ve 2024 yılında Birleşmiş Milletler tarafından takip edilen tüm insani yardımların yaklaşık %42’sini sağladı. Bu fonlar, çatışma bölgelerindeki kadın sağlığından temiz suya erişim, HIV/Aids tedavileri, enerji güvenliği ve yolsuzlukla mücadele çalışmalarına kadar her şeyi kapsıyor.

TRUMP, USAID’IN ÇALIŞMALARINA NEDEN KARŞI ÇIKIYOR?

Trump, göreve gelir gelmez 20 Ocak’ta yayınladığı bir kararnameyle dış yardımların büyük bir kısmının 90 gün süreyle durdurulacağını belirterek, “dış yardım endüstrisi ve bürokrasisinin Amerikan çıkarlarıyla uyumlu olmadığını ve çoğu durumda Amerikan değerlerine aykırı olduğunu” söyledi.

Trump, USAID hakkında “Yabancı ülkelerde, ülke içinde ve ülkeler arasında uyumlu ve istikrarlı ilişkilere doğrudan ters düşen fikirleri teşvik ederek dünya barışını bozmaya hizmet ediyorlar” ifadelerini kullandı.

Trump yönetimi, bir notta USAID çalışanlarını Washington’un yardım tahsisatını Trump’ın “Önce Amerika” politikası doğrultusunda dönüştürme çabasına katılmaya çağırdı ve emirlere uymayanları disiplin cezasıyla tehdit etti. Bu adımlar, Tayland’daki mülteci kamplarından Ukrayna’daki savaş bölgelerine kadar pek çok yerde alarm zillerinin çalmasına neden olurken, insani yardım kuruluşları ve BM ajansları gıda, barınma ve sağlık hizmetleri dağıtma kabiliyetlerinde ciddi kısıtlamalarla karşılaşabileceklerini açıkladı.

USAID’in çalışmaları hakkında bilgi sahibi olan bir kaynak, USAID’in Dışişleri Bakanlığı’na bağlanmasının büyük bir adım olacağını söyledi. USAID geçmişte İran ve Kuzey Kore de dahil olmak üzere Washington’un diplomatik ilişkilerinin olmadığı ülkelere insani yardım sağlayabiliyordu. Kaynak, bunun bazen köprülerin kurulmasına yardımcı olduğunu ve operasyonlarının tamamen siyasi hedeflere bağlı olması halinde bu faydanın kaybolabileceğini söyledi.

Brookings Enstitüsü’ne göre, Demokratlar ve kanun yapıcılar tarihsel olarak Cumhuriyetçilere kıyasla dış yardımları daha fazla desteklemişlerdir, ancak Trump dışında Demokrat ya da Cumhuriyetçi olsun savaş sonrası her başkan dış yardımların güçlü bir savunucusu olmuştur.

ELON MUSK’TAN USAID’E SERT SÖZLER

Amerikalı milyarder Elon Musk, USAID’in “milyonlarca kişinin ölümüne yol açan Covid-19 salgını gibi biyolojik silah araştırmalarına finansman sağladığını” öne sürdü.

Musk, “USAID’in sizlerin vergilerini kullanarak milyonlarca kişinin ölümüne yol açan Covid-19 da dahil biyolojik silah araştırmalarına finansman sağladığını biliyor muydunuz?” ifadesini kullandı.

Daha önce de USAID hakkında paylaşımda bulunan Musk, ajansı “kötü” ve “Amerika’dan nefret eden radikal solcu Marxistlerin yuvası” olmakla suçlamıştı.

Musk, USAID’i, ABD’li EcoHealth Alliance Grup aracılığıyla, Covid-19 salgınının üretildiği iddia edilen Çin’in Wuhan kentindeki laboratuvarlara milyonlarca dolar para aktarmakla suçluyor.

USAID FİNANSMANLARININ ADRESLERİ İFŞA EDİLDİ

ABD yönetimi, USAID tarafından finanse edilen dış yardımların dünya genelinde harcandığı alanları açıkladı.

Beyaz Saray’dan yapılan, “USAID’de israf ve kötüye kullanım derinlerde” başlıklı açıklamada, USAID’in onlarca yıldır vergi mükelleflerine hesap vermediği kaydedildi.

“Kökleşmiş bürokratların neredeyse hiçbir denetime tabi olmayan gülünç ve çoğu durumda kötü niyetli projelerine” büyük miktarda para aktardığı belirtilen açıklamada, USAID finansmanlarının kullanım alanları örneklendirildi.

Buna göre Sırbistan’ın iş yerleri ve iş topluluklarında çeşitlilik, eşitlik ve kapsayıcılığı geliştirmek için 1,5 milyon dolar, İrlanda’da bir “DEI müzikali”nin prodüksiyonu için 70 bin dolar harcandığı bildirildi.

Vietnam’a elektrikli araçlar için 2,5 milyon dolar, Kolombiya’da “transseksüel opera” için 47 bin dolar, Peru’da “transseksüel çizgi roman” için 32 bin dolar harcandığına dikkat çekildi.

Guatemala’da cinsiyet değişikliği ve “LGBT aktivizmi” için 2 milyon dolar, Mısır’da turizmi finanse etmek için 6 milyon dolar kullanıldığı bildirildi.

Terör örgütleriyle bağlantılı, kar amacı gütmeyen bir kuruluşa yüz binlerce dolar, Wuhan laboratuvarında araştırma yapan “EcoHealth Alliance” kuruluşuna milyonlarca dolar ödendiği aktarıldı.

Finansmanın, Suriye’deki El Kaide bağlantılı savaşçılara giden yüz binlerce yemek ile gelişmekte olan ülkelerde “kişiselleştirilmiş” doğum kontrol cihazlarının basımı için kullanıldığı belirtildi.

Afganistan’daki haşhaş ekimi ve eroin üretimini desteklemek için kullanılan sulama kanalları, çiftçilik ekipmanları ve gübre için “Taliban’a fayda sağlayacak” yüz milyonlarca dolar verildiği kaydedildi.

Listenin uzayıp gittiğine ve bunun “onlarca yıldır” meydana geldiğine işaret edilen bildirinin sonunda ise “Başkan Trump yönetiminde israf, dolandırıcılık ve suistimal artık son buluyor” denildi.

USAID’İN DİREKTÖR VEKİLİ DIŞİŞLERİ BAKANI RUBİO OLDU

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, kapatılıp kapatılmayacağı tartışılan USAID’in direktör vekilliği görevini yürüteceğini açıkladı.

Rubio, Trump yönetiminin vergi mükelleflerinin ödediği vergilerin USAID’de nasıl kullanıldığını tüm boyutlarıyla denetleme hakkı olduğunu kaydederek, kurum yetkililerinin bu konuda yeterince işbirlikçi davranmadığını savundu.

Rubio, “USAID’in bunu görmezden gelme ve vergi mükelleflerinin paralarından ayrı bir şekilde küresel bir hayır kurumu gibi davranma yönünde bir geçmişi var” dedi.

“USAID’in birçok fonksiyonu devam edecek ve Amerikan dış politikasının bir parçası olacak, ancak bu işlevlerin Amerikan dış politikasıyla uyumlu olması gerekiyor” diyen Rubio, kendisinin artık USAID’in direktörü vekili olarak kuruma riyaset edeceğini kaydetti.

NE OLMUŞTU?

ABD Dışişleri Bakanlığı ve ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı tarafından finanse edilen tüm dış yardımların 27 Ocak’ta durdurulduğu bildirilmişti.

Rubio, tüm dış yardımların durdurulması kararının ardından “hayati insani yardımların” sürdürülmesi konusundaki ek feragate onay vermişti.

Öte yandan, Trump’ın, USAID’i Dışişleri Bakanlığına bağlayacak başkanlık kararnamesi hazırladığı iddia ediliyor.